Nieuws 30-3-2021: DAGnl voert inventarisatie archeologisch erfgoed Fliegerhorst Deelen op De Hoge Veluwe uit
Eén groot landschap…
Bij menigeen is de Tweede Wereldoorlog bekend als het slagveld van operatie Market Garden, de hongerwinter en de uiteindelijke bevrijding. Maar de Veluwse natuur huisvest ook een ander hoofdstuk uit de oorlog dat vijf jaar lang zijn sporen heeft achtergelaten: de luchtoorlog. Zo bouwde de Duitse Luftwaffe bij Arnhem op de Veluwe een van de grootste militaire vliegvelden. Niet alleen was deze basis de bakermat van het nachtelijk vliegen (Nachtjagd). In de regio Arnhem werden bovendien vele proeven uitgevoerd met radar en andere techniek in tal van kleinere andere complexen. Al deze fenomenen bij elkaar behoren in feite tot één groot geheel.
Een deel van deze resten is bewaard gebleven en veel gebouwen zijn rijksmonument. Maar hoe zit het met de gesloopte resten, de archeologie op en onder het maaiveld? Het Veluwse landschap toont de sporen van het ensemble Deelen tot op de dag van vandaag.
Onder de koepelterm (ensemble) Deelen schaar ik:
- Fliegerhorst of vliegveld Deelen
- Commandobunker Diogenes
- De daar binnen gelegen complexen en infrastructuur zoals Koningsheide, Klein en Groot Heidekamp, de Kop van Deelen, het Luftminen- en Lufttorpolager, het rolbaansysteem en nog veel meer
- De drie Teerose-radiopeilstellingen
- De technische bureaus in de Arnhemse binnenstad
- Het complex bij de Würzburg-Riese radar in Arnhem
- De omringende Flak-stellingen
- En een nog te inventariseren aantal kleinere subcomplexen
Tegenwoordig is deze samenhang ver te zoeken. Ik wil een poging doen om hier verandering in aan te brengen.
Archeologie
De locaties zijn versnipperd over minstens vier gemeentes en een groot aantal terreinbeheerders. Een deel is gelegen in de bebouwde kom, ligt op terreinen die nog in gebruik zijn en zijn voor een groot deel beschermd met een monumentale status. Maar een nog groter deel is na de oorlog teruggegeven aan de natuur.
In de toekomst hoop ik meer informatie te delen over mijn ideeën hieromtrent.
Juist deze plekken zijn minder bekend en worden daardoor bedreigd. Ze lopen gevaar om ongezien en onbewust te verdwijnen. Het is mijn streven om deze locaties te inventariseren zodat het overkoepelende verhaal completer en beter verteld kan worden. Dat gericht archeologisch onderzoek op een vindplaats uit de Tweede Wereldoorlog een meerwaarde kan zijn voor kenniswinst en beleving presenteerde ik in 2018 met mijn archeologisch onderzoek naar Teerose III.
Boek
In de tussentijd schrijf ik samen met specialist Hans Timmerman aan een nieuw boek. De opzet hiervan zal een artikelenreeks zijn waarin afzonderlijke onderwerpen worden belicht. Denk hierbij aan de vele militairen in en om Arnhem (hun taken, hun verhalen), het militaire vliegveld Fliegerhorst Deelen, de omringende Flak-stellingen, de Teerose-stellingen en de hieraan gekoppelde experimentele locaties.
De aanpak van het onderzoek is multidisciplinair: historische geschreven stukken (zoals Duitse militaire bronnen en rapporten van het verzet) worden bijvoorbeeld gecombineerd met informatie uit de bodem: archeologie en bodemvondsten. Ons onderzoek willen wij op een originele wijze in het boek presenteren. Het boek zal rijk geïllustreerd worden met historische foto’s (waarvan een groot deel niet eerder getoond) die in opvallend contrast staan met modern vormgegeven hoogte- en reliëfkaarten en de vaak grillige staat van vele bijzondere bodemvondsten.
Al met al zal dit boek een beeld geven van de Luftwaffe tijdens de Tweede Wereldoorlog in de regio Arnhem zoals dat nog niet eerder is getoond en waarbij een link tussen verleden en heden wordt gemaakt.
Archeologie van de Tweede Wereldoorlog 