Kochbunkers zijn kleine Duitse bunkers bedoeld voor één persoon. In Nederland zijn deze typisch voor de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog. Ze zijn dan ook veelvuldig aangebracht in Duitse verdedigingslinies in voornamelijk Noord- en Oost-Nederland.
Onder meer de AWN17 (Werkgroep WO2) en specifiek Leo van Midden doen gedetailleerd historisch en archeologisch onderzoek naar deze bouwwerken. Ook ik heb in de afgelopen jaren meerdere locaties bezocht en onderzocht.
Locaties
Kochbunkers zijn bekend door het hele land. In 2013 is een bachelorscriptie archeologie uitgevoerd met een overzicht van Nederlandse Kochbunkers. Een breder onderzoek van Van Midden is in de maak. Hier zal enkel worden ingegaan op de bouwwerken die archeologisch zijn onderzocht.
Archeologisch onderzochte Kochbunkers beperken zich tot de stuwwal Utrechtseweg-Bovenover in Arnhem en op en aan de randen van de stuwwal Bergherbos in het Montferland. Op die plek in Arnhem zijn er nog zeker drie aanwezig. In het Bergherbos zijn er inmiddels acht herontdekt. Een enkele Kochbunker is bij Huis ‘t Velde te Warnsveld (Zutphen) onderzocht.
Types
Vooralsnog zijn er diverse variaties in Kochbunkers ontdekt. De bunkertjes zijn uit prefab beton of uit bakstenen gevormd. Laatstgenoemde komen zover bekend enkel nog voor in het Montferland, waar het mogelijk om een latere variant gaat. De deksel is altijd uit prefab beton. Er bestonden Kochbunkers met zover bekend drie functies:
- Verdediging: bunker met deksel met grote opening en metalen ring (voor wapen zoals machinegeweer of licht kaliber mortier)
- Observatie: bunker met opening aan voorzijde en dicht deksel of deksel met kleine opening (voor bijvoorbeeld een kijker/periscoop)
- Verbinding: bunker met deksel met zeer kleine opening (voor radio0antenne)
Onderzoek
Na het initiatief van leden van de stichting Menno van Coehoorn, later vervolgd door de Werkgroep WO2 van de AWN17 in 2014 werd er vervolgonderzoek in de tuin van Museum Arnhem uitgevoerd in 2016 en 2019. Hierbij zijn twee Kochbunkers en de achterliggende betonnen ruimtes en loopgraven onderzocht. In 2018 en 2019 is een grootschalig onderzoek in het Bergherbos (Montferland) uitgevoerd naar in totaal acht (resten van) Kochbunkers.
Hieronder een overzicht van archeologische onderzoeken naar Kochbunkers in Nederland:
| Jaar | Locatie | Type onderzoek | Opdrachtgever | Uitvoerder |
| 2013 | Nederland | Bachelorscriptie | – | S. Pothoven |
| 2014 | Tuin Museum Arnhem | Opgraving | – | Leden stichting Menno van Coehoorn, andere vrijwilligers en enkele archeologen |
| 2017 | Huis ‘t Velde, Warnsveld | Opgraving | – | gemeente Zutphen (archeologie) |
| 2018 | Bergherbos (Montferland) | Inspectie en waardering | Natuurmonumenten | Greenhouse Advies (m.m.v. Leo van Midden) |
| 2019 | Kale Jacob, Kilder (Montferland) | Opgraving | Natuurmonumenten | Greenhouse Advies |
| 2019 | Beek (Montferland) | Waarneming | gemeente Montferland | Greenhouse Advies (m.m.v. Leo van Midden) |
Oud nieuws in dit dossier…
2014: Eerste opgraving tuin in Museum Arnhem
2017: Rapport en lezing Kochbunkers in de tuin van Museum Arnhem
2018: Kochbunkers in de tuin van Museum Arnhem: een overzicht
Archeologie van de Tweede Wereldoorlog 